Cây “Ké đầu ngựa” hay Xanthium inaequilaterum DC là một loài cây thảo mọc hoang dã, thường được tìm thấy ở các vùng đất cận biển và vùng nhiệt đới trên toàn thế giới. Tên gọi “Ké đầu ngựa” xuất phát từ hình dạng và hình ảnh của quả cây giống như đầu ngựa, và cây này đã được sử dụng trong đông y từ hàng ngàn năm.

Thành phần hoá học của cây “Ké đầu ngựa”

Cây “Ké đầu ngựa” chứa nhiều thành phần hoá học quan trọng, bao gồm các diterpenoid, flavonoid, sesquiterpenoid và các hợp chất khác. Các nghiên cứu đã xác định một số hợp chất chính như:

• Xanthatin: Đây là một diterpenoid có tác dụng chống viêm và chống vi khuẩn.
• Các flavonoid: Những hợp chất này có tính chất chống oxi hóa và giúp cải thiện sức kháng của cơ thể.

Công dụng của cây “Ké đầu ngựa” trong đông y

Cây “Ké đầu ngựa” đã được sử dụng trong đông y với nhiều mục đích, trong đó chủ yếu là điều trị các vấn đề liên quan đến sức kháng của cơ thể và sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số ứng dụng phổ biến:

1. Chữa viêm nhiễm: Thành phần xanthatin trong cây “Ké đầu ngựa” có tác dụng chống viêm mạnh mẽ, giúp giảm triệu chứng viêm nhiễm trong các bệnh như viêm xoang và viêm phổi.
2. Hỗ trợ hệ miễn dịch: Flavonoid có trong cây này giúp tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng.
3. Chữa các bệnh về da: Các bài thuốc đông y thường sử dụng “Ké đầu ngựa” để điều trị các vấn đề da như eczema và vết thương nhiễm trùng.

Một số tài liệu việt nam ghi lại

Bộ phận dùng: Quả – Fructus Xanthii, thường gọi là Thương nhĩ tử. Phần cây trên mặt đất – Herba Xanthium cũng được sử dụng.

Tác dụng: Quả Ké đầu ngựa (Thương nhĩ tử) có vị ngọt nhạt, hơi đắng, tính ấm, có tác dụng tiêu độc, sát trùng, tán phong, trừ thấp.

Lương y Việt Cúc ghi nhận về cây Ké đầu ngựa như sau:

Thương nhĩ thảo ấm, giải phong nhiệt thấp tê, bổ não tuỷ, chữa nhức đầu viêm mũi dị ứng, bạch đới, bệnh lậu.

Công dụng:

Ké đầu ngựa được dùng chữa phong hàn đau đầu, tay chân đau co rút, phong tê thấp, đau khớp, mũi chảy nước hôi, mày đay, lở ngứa, tràng nhạc, mụn nhọt, làm ra mô hôi. Còn dùng chữa đau răng, đau họng, bướu cổ, nấm tóc, hắc lào, lỵ.

Liều dùng 6-10g dạng thuốc sắc.

Toàn cây được dùng chữa tử cung xuất huyết, apxe sâu, hủi và eczema.

Cũng có người dùng chữa thấp khớp, bướu cổ. Liều dùng 30-60g dạng thuốc sắc.

Ở Ấn độ

Người ta dùng toàn cây làm toát mồ hôi, làm dịu, làm tiết nước bọt, thường dùng trị sốt rét, Rễ đắng và bổ dùng trị bệnh tràng nhạc và ung thư.

Còn quả làm mát, làm dịu kích thích, dùng trị bệnh đậu mùa.

Ở Trung quốc

Quả được dùng phổ biến làm thuốc chống bướu cổ, dùng chữa viêm sưng tấy, dùng trong thuốc mỡ trị bệnh về da như eczema, ngứa, vết sâu bọ cắn và ghẻ.

Cây được dùng làm thuốc ra mồ hôi, hạ nhiệt và an thần, trị thấp khớp và cảm lạnh.

Rễ Ké đầu ngựa dùng trị ung thư và lao hạch.

Cao rễ được dùng tại chỗ trị vết loét, mụn nhọt, apxe.

Đơn thuốc:

1. Chữa phong thấp, tê thấp, tay chân co rút: Quả Ké đầu ngựa 12g giã nát sắc uống.
2. Chữa phong thấp đau khớp, tê dại đau buốt nửa người, hoặc chân tay lở ngứa ra mồ hôi, viêm xoang, chảy nước mũi, đau trước trán, hay đau ê ẩm trên đỉnh đầu: Ké đầu ngựa 12g, Kinh giới, Bạch chỉ mỗi vị 8g, Xuyên khung, Thiên niện kiện mỗi vị 6g sắc uống.
3. Chữa phong hủi: Lá Ké đầu ngựa, lá Đắng cây, lá Thầu dầu tía, củ Khúc khắc đều 12g, lá Khổ sâm, lá Hồng hoa, lá Thanh cao, Kinh giới, Xà sàng, Bạch chỉ, đều 8g, Nam sâm 8g sắc uống.
   Thuốc dùng ngoài: Lá Ké đầu ngựa, Lá Cà độc dược, lá Trắc bá, lá Cau, lá Khổ sâm, lá Ngải cứu, lá
   Thông, lá Quýt nấu nước trước xông, sau tắm.
4. Chữa chứng phong khí mẩn ngứa: Lá Ké đầu ngựa tán bột 8g, uống với rượu ngâm đậu đen. Phối hợp với thuốc dùng ngoài: Lá Ké đầu ngựa, lá Bồ hòn, lá Nghể răm, lá Thuốc bỏng, nấu nước để xông và tắm.
5. Chữa đau răng: Sắc nước quả Ké (liều vừa phải) ngậm 10 phút rồi nhổ ra. Ngậm nhiều lần trong ngày.
6. Apxe sâu: Ké đầu ngựa 50g, Thài lài 30g giã đắp.
7. Apxe vú, bị thương chảy máu: Giã cây tươi đắp ngoài.
8. Chữa các bệnh phong, dị ứng gan, mẩn ngứa, mày đay: Ké đầu ngựa 15g, Kinh giới bông 10g, Muồng trâu 15g, Cỏ Mần trầu 15g, Cam thảo đất 10g, Bạc hà 10g, Cỏ hôi 10g, Bèo tai tượng 15g,
   Chổi đực 10g, Nghể bà 10g. Các vị hiệp chung một thang, đổ một bát nước, sắc còn 8 phần, uống ngày 1 thang (Kinh nghiệm ở An giang).

Các nghiên cứu mới nhất về cây “Ké đầu ngựa”

Nghiên cứu về cây “Ké đầu ngựa” vẫn đang tiếp tục, và các kết quả mới nhất đã đưa ra những thông tin quan trọng. Một số nghiên cứu mới nhất đã chỉ ra rằng:

• Khả năng chống vi khuẩn: “Ké đầu ngựa” có khả năng chống lại một loạt các loại vi khuẩn, bao gồm cả những chủng vi khuẩn kháng kháng sinh.
• Tiềm năng điều trị tiểu đường: Có sự quan tâm đáng kể đối với việc sử dụng cây này trong việc kiểm soát tiểu đường và tăng cường sức kháng cơ thể.
• Chữa các vấn đề về sức khỏe phụ nữ: Một số nghiên cứu gần đây đã tìm thấy vai trò của “Ké đầu ngựa” trong điều trị các vấn đề về sức khỏe phụ nữ, bao gồm các triệu chứng của chu kỳ kinh nguyệt không đều.

Bài thuốc sử dụng “Ké đầu ngựa” thường đòi hỏi sự hướng dẫn cụ thể từ người chuyên nghiệp trong đông y. Dưới đây là một ví dụ về một bài thuốc thông dụng:

Bài thuốc “Ké đầu ngựa” cho viêm xoang

• Thành phần:
  • 10g cây “Ké đầu ngựa” tươi
  • 1 lít nước
• Cách sử dụng:
  • Rửa sạch cây “Ké đầu ngựa” và đun cùng với nước trong khoảng 15 phút.
  • Lọc bỏ cặn, để nguội và sử dụng để rửa mũi hàng ngày.
• Liều lượng:
  • Sử dụng bài thuốc này hàng ngày trong thời gian viêm xoang kéo dài.

Kết luận

Cây “Ké đầu ngựa – Xanthium inaequilaterum DC” là một nguồn tài nguyên quý báu trong lĩnh vực đông y với nhiều ứng dụng quý báu. Thành phần hoá học độc đáo